Veilige banken profiteren van crisis

Gemeenten stallen hun overtollige middelen bij voorkeur bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). De kredietcrisis versterkt zijn positie als marktleider.
Bijna de helft van alle gemeenten – 210 – blijkt geld te hebben uitstaan bij binnen- en buitenlandse banken. Van het totale bedrag van 3,4 miljard euro, is veruit het meeste weggezet op Nederlandse banken. Van die 2,9 miljard euro stond een maand geleden – het moment waarop het ministerie van Binnenlandse Zaken de momentopname liet maken – ruim 1,2 miljard euro voor kortere of langere tijd vast bij de BNG. De andere triple A-bank, Rabo, heeft met bijna een half miljard euro ook een flink deel van de overtollige liquiditeiten van gemeenten. ING en SNS volgen met elk zo’n kwart miljard op gepaste afstand.



Van alle gemeentelijke uitzettingen stond op 9 oktober bijna een half miljard euro op buitenlandse rekeningen. Zo’n negentig miljoen euro stond bij Landsbanki in IJsland. Dat geld moet mogelijk als verloren worden beschouwd, gezien de ernstige problemen waarin de bank sindsdien verkeert. Wat onder ‘buitenlandse banken’ moet worden verstaan, is volgens Rob van der Kapelle van geldbemiddelaar Intercessie overigens diffuus. ‘Deutsche Bank, Citibank, BNP; ze hebben allemaal kantoren in Nederland’, zegt hij.



Deskundigen als Luc Steenekes van treasurybureau Thésor in Zeist verwachten een verschuiving van de middelen van buitenlandse naar binnenlandse financiële instellingen. ‘Je hoeft geen expert te zijn om dat te voorspellen’, zegt hij. De toenemende terughoudendheid ten aanzien van buitenlandse partijen is volgens Van der Kapelle door lagere overheden inmiddels omgezet in beleid. ‘Op verzoek van onze klanten hebben we hun geld tussentijds van Ierse banken gehaald. De boete die gemeenten moeten betalen, nemen ze op de koop toe. Een goede nachtrust is ook wat waard.’



Ook binnenslands, zo zeggen ingewijden, is er ‘een massale’ beweging gaande van single Abanken naar de kredietwaardigere triple A-banken. ‘Elke gemeente houdt wat dat betreft haar treasurystatuten tegen het licht’, aldus Steenekes. Bij Intercessie zien ze een duidelijke vlucht van het kapitaal richting veilige havens. Het zijn de huisbanken van de gemeenten, BNG en Rabo, die zouden profiteren van de voorzichtigheid.



Pauline Bieringa, directeur Public Finance van de BNG, zegt daar echter desgevraagd nog weinig van te merken (een uitgebreid interview met Bieringa is te lezen vanaf pagina 8). Van der Kapelle weigert de BNG te geloven. ‘Ze worden overspoeld met geld! Waarom geeft de BNG momenteel anders zulke lage tarieven voor deposito’s? In feite pleegt die bank toegestane diefstal bij de eigen aandeelhouders.’



Ook Rabo en ING zien volgens Van der Kapelle een grotere toeloop van gemeentelijk kapitaal. ‘Die laatste bank is heel actief op de markt in het aantrekken van termijndeposito’s. Ze willen blijkbaar zo snel mogelijk die tien miljard euro van het ministerie van Financiën terugbetalen’, zegt hij. De rekening wordt voorlopig betaald door de kleinere banken als de Friesland Bank, Ierse banken en Leaseplan Corporation, de autoverhuurmaatschappij met een banklicentie.



De trend richting veilig zou duidelijk naar voren komen als het ministerie opnieuw een inventarisatie van de gemeentelijke uitzettingen zou maken. ‘De vorige maand gemaakte inventarisatie was wat dat betreft te vroeg’, zegt Steenekes van Thésor. ‘Dat is een momentopname die midden in de explosie is gemaakt. Iedereen was toen druk aan het vergaderen over wat te doen.’



Gemeenten en andere decentrale overheden zijn door de crisis volgens Steenekes ‘wel een beetje wakker geschud.’ Wat hij in elk geval merkt, is dat de intensiteit van het financieel advies is toegenomen. Van der Kapelle merkt dat niet zozeer de financieel deskundige ambtenaren op voorzichtigheid aandringen als wel de bestuurders. ‘Die zijn bang geworden en geven de opdracht: bankier maar bij de BNG’, zegt hij. ‘Geen escapades, vooral geen buitenlandse.’



De druk voorzichtig en conservatief te opereren, voelen bestuurders van decentrale overheden volgens een adviseur van een gerenommeerd treasurybureau - ‘nee, liever geen namen’ - eens te meer door de publiciteit. ‘Een logische, natuurlijke en waarschijnlijk ook verstandige reactie. Ook ik handel als adviseur nog voorzichtiger dan ik al deed en leg nadrukkelijker de relatie tussen rendement en risico sinds de zekerheden die er leken te zijn onderuit zijn gehaald.’